سطح قند خون (گلوکز خون) و اهمیت آن در سلامت
کنترل سطح قند خون یکی از مهم‌ترین عوامل در حفظ سلامت بدن و پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت است. بسیاری از افراد تنها زمانی به قند خون خود توجه می‌کنند که دچار مشکل یا علائمی خاص شوند، در حالی که آگاهی از عملکرد گلوکز در بدن، محدوده‌های طبیعی آن، روش‌های اندازه‌گیری و خطرات ناشی از بالا یا پایین بودن قند خون می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت بیماری داشته باشد. در این مقاله به زبان ساده توضیح داده‌ایم که قند خون چیست، دیابت چگونه بر آن تأثیر می‌گذارد، محدوده‌های هدف قند خون برای افراد مختلف کدامند و چه علائمی نشان می‌دهد که سطح گلوکز در بدن بیش از حد بالا یا پایین است.
سطح قند خون چیست؟
قند خون یا همان گلوکز خون، اصلی‌ترین قندی است که در جریان خون انسان وجود دارد. این ماده منبع اصلی انرژی برای بدن است و بیشتر آن از غذایی که می‌خوریم تأمین می‌شود. بدن ما، غذا را به گلوکز تجزیه کرده و وارد جریان خون می‌کند. زمانی که سطح گلوکز خون بالا می‌رود، به پانکراس (لوزالمعده) سیگنال می‌دهد تا انسولین ترشح کند. انسولین هورمونی است که به ورود گلوکز به سلول‌ها کمک می‌کند تا به‌عنوان سوخت انرژی استفاده شود.
دیابت چیست؟
دیابت بیماری‌ای است که در آن سطح گلوکز خون بیش از حد بالا می‌رود. در این وضعیت، بدن یا انسولین کافی تولید نمی‌کند، یا نمی‌تواند به‌طور مؤثر از انسولین استفاده کند، یا هر دو حالت وجود دارد. در نتیجه، مقدار زیادی از گلوکز در خون باقی می‌ماند و وارد سلول‌ها نمی‌شود.
وجود گلوکز زیاد در خون در طولانی‌مدت می‌تواند به مشکلات جدی و عوارض دیابت منجر شود. بنابراین، اگر دیابت دارید، بسیار مهم است که سطح قند خون خود را در محدوده هدف نگه دارید.
محدوده هدف قند خون
اگر دیابت دارید، پزشک برای شما محدوده‌ای از سطح گلوکز خون مشخص می‌کند که باید تا حد امکان آن را حفظ کنید. به طور معمول:
قبل از وعده غذایی: بین ۸۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر
دو ساعت پس از شروع وعده غذایی: کمتر از ۱۸۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر
این محدوده‌ها ممکن است بر اساس سن، شرایط سلامتی دیگر و توصیه پزشک متفاوت باشد. بهتر است درباره محدوده مناسب خود با تیم درمانی مشورت کنید.
چه زمانی و چگونه باید قند خون خود را اندازه‌گیری کنیم؟
اگر دیابت دارید، لازم است قند خون خود را به طور منظم بررسی کنید تا مطمئن شوید در محدوده هدف قرار دارد. برخی افراد ممکن است نیاز داشته باشند چندین بار در روز این کار را انجام دهند. پزشک به شما خواهد گفت که چند بار در روز باید قند خون خود را کنترل کنید.
رایج‌ترین روش، استفاده از دستگاه گلوکومتر است که با یک قطره کوچک خون (معمولاً از نوک انگشت) میزان گلوکز خون را اندازه‌گیری می‌کند.
روش دیگر، رصد مداوم گلوکز (CGM) است. این سیستم از یک حسگر کوچک زیر پوست استفاده می‌کند که هر چند دقیقه یک‌بار سطح گلوکز را اندازه می‌گیرد و تغییرات قند خون را در طول شبانه‌روز نشان می‌دهد. CGM به‌ویژه برای افرادی که انسولین مصرف می‌کنند و با افت قند خون دچار مشکل می‌شوند، بسیار مفید است.
علاوه بر این، پزشک آزمایش A1C را نیز تجویز می‌کند که میانگین سطح گلوکز خون طی سه ماه گذشته را نشان می‌دهد. معمولاً این آزمایش دو بار در سال انجام می‌شود، اما در صورت نیاز ممکن است تعداد دفعات بیشتری تکرار شود.
روش اندازه گیری قند خون با استفاده از روش‌های مختلف
خرید انواع نوار تست و دستگاه قندخون از تجهیزکارا
اگر قند خون بیش از حد بالا برود چه اتفاقی می‌افتد؟
بالا بودن قند خون به نام هیپرگلایسمی شناخته می‌شود. علائم آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
احساس تشنگی
خستگی یا ضعف
سردرد
تکرر ادرار
تاری دید
اگر به‌طور مکرر سطح بالای قند خون یا علائم آن را دارید، باید با پزشک مشورت کنید. ممکن است نیاز به تغییر در برنامه غذایی، فعالیت بدنی یا داروهای دیابت داشته باشید.
برخی مشکلات دیگر مانند بیماری‌های پانکراس یا غدد فوق کلیوی نیز می‌توانند باعث بالا رفتن قند خون شوند.
اگر قند خون بیش از حد پایین بیاید چه می‌شود؟
افت قند خون یا هیپوگلایسمی زمانی رخ می‌دهد که سطح گلوکز خون کمتر از حد سالم برای بدن باشد. برای بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، این مقدار کمتر از ۷۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است (ممکن است این عدد برای هر فرد متفاوت باشد).
علائم افت قند خون معمولاً سریع بروز می‌کنند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
لرزش
تعریق
اضطراب یا بی‌قراری
تحریک‌پذیری یا گیجی
سرگیجه
احساس گرسنگی
هیپوگلایسمی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و کسانی که دیابت نوع ۲ دارند و برخی داروهای خاص مصرف می‌کنند، شایع‌تر است. افت قند خون می‌تواند خطرناک باشد و باید سریع درمان شود.
گرچه نادر است، اما حتی بدون داشتن دیابت نیز می‌توان دچار افت قند خون شد. عواملی مانند بیماری‌های کبد و کلیه، اختلالات هورمونی یا برخی داروها (مانند داروهای قلبی و آنتی‌بیوتیک‌ها) می‌توانند علت آن باشند. در این موارد، پزشک علت را بررسی کرده و درمان مناسب را پیشنهاد می‌دهد.
کنترل سطح قند خون؛ نکات کلیدی برای مدیریت دیابت
کنترل سطح قند خون نقش حیاتی در حفظ سلامت بدن و پیشگیری از عوارض دیابت دارد. آگاهی از محدوده‌های طبیعی سطح قند خون، روش‌های اندازه‌گیری روزانه و علائم بالا یا پایین بودن آن به شما کمک می‌کند تا بهتر بتوانید دیابت و سلامت خود را مدیریت کنید. پیروی از برنامه غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم، پایش مرتب سطح قند خون و مشورت منظم با پزشک می‌تواند خطر عوارض جدی دیابت را کاهش دهد و کیفیت زندگی شما را بالا ببرند. با دانستن این نکات، می‌توانید گام‌های مؤثری برای حفظ سلامت و کنترل سطح قند خون خود بردارید و با اطمینان بیشتری دیابت خود را مدیریت کنید.
