تست قند خون؛ چرا، چه زمانی و چگونه
کنترل منظم قند خون یکی از مهم‌ترین راهکارها برای پیشگیری و مدیریت دیابت به شمار می‌رود. بسیاری از بیماران دیابتی با اندازه‌گیری روزانه قند خون خود می‌توانند از نوسانات شدید قند جلوگیری کرده، دارو یا انسولین را دقیق‌تر تنظیم کنند و از بروز عوارض طولانی‌مدت این بیماری پیشگیری نمایند. در این مقاله به اهمیت اندازه‌گیری قند خون، زمان‌های مناسب برای انجام تست، روش‌های مختلف سنجش قند خون (از گلوکومترهای خانگی تا دستگاه‌های پایشگر مداوم یا CGM) و نکات مهم برای دقت بیشتر در نتایج پرداخته‌ایم.
برای آگاهی از اهمیت قند خون، مقاله سطح قندخون (گلوکز خون) و اهمیت آن در سلامت را مطالعه کنید.
روش اندازه‌گیری قند خون
اندازه‌گیری قند خون یکی از مهم‌ترین بخش‌های مراقبت از دیابت است. اگر دیابت دارید، بررسی منظم قند خون به شما کمک می‌کند بیماری را بهتر کنترل کنید و از بروز مشکلات جدی پیشگیری نمایید.
روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری قند خون وجود دارد. برخی افراد از دستگاهی به نام پایشگر مداوم قند خون (Continuous Glucose Monitor - CGM) استفاده می‌کنند که به‌طور شبانه‌روزی سطح قند خون را با کمک یک حسگر کوچک زیر پوست بررسی می‌کند. روش دیگر، استفاده از دستگاه قابل حملی به نام گلوکومتر (Blood Sugar Meter) است که با یک قطره کوچک خون، سطح قند خون را نشان می‌دهد.
خرید نوار تست قندخون به قیمت دولتی از فروشگاه تجهیزکارا
چه زمانی باید قند خون را اندازه گرفت؟
پزشک یا تیم درمانی شما بهترین راهنما برای تعیین دفعات تست قند خون است. این موضوع به نوع دیابت و برنامه درمانی شما بستگی دارد.
دیابت نوع ۱
اگر دیابت نوع ۱ دارید، معمولاً توصیه می‌شود روزانه ۴ تا ۱۰ بار قند خون اندازه‌گیری شود، یا از CGM استفاده کنید. این تست‌ها ممکن است در زمان‌های زیر لازم باشند:
قبل و بعد از وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها
قبل، بعد و گاهی حین ورزش
قبل از خواب و گاهی در نیمه‌شب
پس از درمان افت قند خون
هنگام بیماری یا تغییر در سبک زندگی یا شروع داروی جدید
دیابت نوع ۲
اگر برای دیابت نوع ۲ از انسولین استفاده می‌کنید، ممکن است پزشک توصیه کند چند بار در روز قند خون خود را چک کنید. دفعات آن به نوع و مقدار انسولین بستگی دارد.
در صورت تزریق چند نوبت انسولین: معمولاً قبل از وعده‌ها و قبل از خواب
در صورت مصرف انسولین طولانی‌اثر: ممکن است تنها یک یا دو بار در روز (مثلاً قبل از صبحانه یا شام) کافی باشد.
اگر دیابت نوع ۲ را تنها با داروهای خوراکی، رژیم غذایی یا ورزش کنترل می‌کنید، ممکن است نیاز به تست روزانه نداشته باشید، مگر در شرایط خاص (مثل بیماری یا تغییر سبک زندگی).
پایشگر مداوم قند خون (CGM)
CGM دستگاهی است که قند خون را هر چند دقیقه یک‌بار اندازه‌گیری می‌کند. این سیستم شامل یک حسگر کوچک زیر پوست و یک فرستنده بی‌سیم است که اطلاعات را به تلفن همراه، پمپ انسولین یا گیرنده مخصوص ارسال می‌کند.
ویژگی‌های CGM:
برخی مدل‌ها به‌طور دائم عدد قند خون را نمایش می‌دهند و در صورت افت یا افزایش سریع، هشدار می‌دهند.
برخی مدل‌ها نیاز به اسکن توسط گیرنده دارند.
در بعضی موارد، لازم است همچنان از تست انگشتی (Finger-stick) برای کالیبراسیون استفاده کنید.
نکته: مصرف برخی داروها مثل استامینوفن یا مکمل ویتامین C ممکن است در برخی CGMهای قدیمی دقت اندازه‌گیری را کاهش دهد.
محدوده هدف قند خون
محدوده هدف هر فرد بسته به شرایط متفاوت است. پزشک شما با در نظر گرفتن عواملی مثل نوع دیابت، سن، علائم، بارداری و بیماری‌های همراه، بازه مناسب را تعیین می‌کند.
با این حال، انجمن دیابت آمریکا (ADA) معمولاً توصیه می‌کند:
قبل از وعده‌ها: ۸۰ تا ۱۳۰ mg/dL (۴/۴ تا ۷/۲ mmol/L)
دو ساعت بعد از وعده‌ها: کمتر از ۱۸۰ mg/dL (۱۰ mmol/L)
برای برخی افراد مسن یا کسانی که بیماری‌های قلبی، کلیوی یا ریوی دارند، اهداف ممکن است کمی بالاتر در نظر گرفته شود.
روش تست قند خون با گلوکومتر
برای تست قند خون با دستگاه گلوکومتر مراحل زیر را انجام دهید:
دست‌ها را به‌خوبی بشویید و خشک کنید.
نوار تست را داخل دستگاه قرار دهید.
با سوزن مخصوص (لانست) نوک انگشت را سوراخ کنید.
قطره خون را روی نوار تست قرار دهید.
چند ثانیه صبر کنید تا نتیجه روی صفحه نمایش داده شود.
توصیه: برخی گلوکومترها امکان تست از نقاط دیگر بدن (مثل ساعد یا کف دست) را دارند، اما معمولاً دقت تست نوک انگشت بیشتر است، به‌ویژه بعد از غذا یا حین ورزش.
ثبت نتایج
نتایج تست قند خون باید ثبت شوند. بسیاری از دستگاه‌ها قابلیت انتقال داده به کامپیوتر یا تلفن همراه را دارند. اگر به صورت دستی ثبت می‌کنید، اطلاعات زیر را یادداشت کنید:
تاریخ و ساعت تست
نتیجه قند خون
دارو یا انسولین مصرف‌شده و دوز آن
میزان ورزش یا تغییرات رژیم غذایی
این اطلاعات را در ویزیت‌های پزشکی همراه داشته باشید تا پزشک بتواند روند کنترل دیابت شما را بررسی کند.
نکات نگهداری از دستگاه قند خون
برای جلوگیری از خطا در اندازه‌گیری:
از نوارهای مخصوص دستگاه خود استفاده کنید.
نوارها را طبق دستورالعمل نگهداری کنید و از نوار تاریخ‌گذشته استفاده نکنید.
دستگاه را تمیز نگه دارید و تست‌های کنترل کیفی را طبق دفترچه راهنما انجام دهید.
دستگاه را به ویزیت‌های پزشکی ببرید تا مطمئن شوید به‌درستی استفاده می‌کنید.
جمع‌بندی
اندازه‌گیری قند خون، چه با گلوکومتر و چه با CGM، بخش اساسی مدیریت دیابت است. پایبندی به برنامه تست و ثبت نتایج به شما کمک می‌کند کنترل بهتری روی بیماری داشته باشید و از عوارض آن پیشگیری کنید.
